💠🏹 تذکره کهنترین متن درباره ورزش تیراندازی در لارستان
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
🇮🇷پژوهش محسن داداش پور باکر
📲اشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی
بسم الله الرحمن الرحیم
📜امام علی علیه السلام:
هیچ راهی برتر از تحقیق و حقیقت جویی نیست.
💠🏹 تذکره کهنترین متن درباره ورزش تیراندازی در لارستان
✍️ رسول احمدلو
🔸دانشجوی دکتری تاریخ
*الف. مقدمه*
🔹در طول تاریخ، لارستان همواره خاستگاه دانشمندان، نویسندگان و اندیشمندانی بوده است که آثار ارزشمندی در زمینههای گوناگون علمی، ادبی، تاریخی و دینی از خود برجای گذاشتهاند. میراث مکتوب این منطقه، گواهی روشن بر شکوفایی فرهنگی و علمی آن در سدههای گذشته است. امروزه نسخههای خطی متعددی از آثار عالمان و نویسندگان لارستانی در کتابخانهها و مراکز آرشیوی معتبر جهان و نیز نزد خاندانهای کهن لار، نگهداری میشود. این آثار نهتنها بازتابی از دانش و ذوق علمی نویسندگان محلی است، بلکه منبعی ارزشمند برای شناخت تاریخ، جامعه و فرهنگ لارستان در دورههای مختلف به شمار میآید.
🔹در این جستار تاریخی، به معرفی یکی از نویسندگان برجستهی لارستانی در اوایل قرن دهم هجری قمری و اثر او در زمینهی ورزشهای بومی لار پرداخته میشود. نسخهی خطی تذکره یا منشور الحاقی تحفهی مبشریه تالیف محمدبن عبدالله طبیب لاری مشهور به سعد طبیب، معرفی میگردد؛ متنی که به ورزش تیراندازی در لارستان اختصاص دارد و کهنترین سند شناختهشده دربارهی ورزش در جنوب ایران به شمار میآید. در این رساله، نویسنده، حاکم لار، ورزش تیراندازی و قهرمانان آن منطقه معرفی شدهاند. در ادامه، علاوه بر ارائهی اصل نسخه، متن بازخوانیشدهی آن نیز آورده میشود و برای آشنایی علاقهمندان به تاریخ لارستان، توضیحاتی دربارهی نویسندهی نسخهی خطی و قهرمانان ورزش تیراندازی نیز عرضه خواهد شد.
🔹این رساله برای نخستینبار توسط آقای جمال پیرمرد، دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه تهران، در کتاب از کران تا کرانه (ارجنامهی استاد محمدباقر وثوقی) معرفی شده است.
*ب. مؤلف و زمان نگارش*
🔹در مرکز اسناد آستان قدس رضوی، دو رساله با عنوانهای تحفه مبشریه و تذکره نگهداری میشوند که در فهرستهای نسخ خطی، به نام دو نویسنده مختلف ثبت شدهاند. با این حال، شواهد زمانی و محتوایی نشان میدهد که نویسندگان این دو رساله در یک برهه تاریخی واحد زیستهاند. در منشور الحاقی تحفه مبشریه، به صراحت از غرّه محرم سال ۹۰۳ هـ.ق به عنوان زمان برگزاری مجلس تیراندازی شمسالدین محمد لاری یاد شده است. هرچند خود تحفه مبشریه تاریخ ندارد، اما ذکر نام عمادالدین محمود بن احمد شیرازی، طبیب نامدار نیمه دوم سده نهم هجری، به عنوان استاد مؤلف، نشان میدهد که نویسنده در نیمه دوم همان سده زیسته است.
🔹از آنجا که منشور الحاقی بلافاصله پس از پایان تحفه مبشریه در یک نسخه خطی واحد کتابت شده، میتوان استنباط کرد که هر دو اثر از یک مؤلف واحد، یعنی محمدبن عبدالله طبیب لاری مشهور به سعد طبیب، به یادگار ماندهاند. خطای برخی فهرستنویسان در درج نام مؤلفان، موجب تصور اشتباه شده است، حال آنکه شواهد درونمتنی و تطبیق زمانی این فرض را رد میکنند.
*ج. ویژگیهای نسخه خطی*
🔹نسخه خطی تذکره با خط نستعلیق خوش و در ۱۲ سطر در هر برگ نوشته شده است. گاهی لغزشهای املایی و نگارشی دیده میشود که کاتب در مواردی آنها را تصحیح کرده است. به نظر میرسد این تذکره به دستور حاکم لار نوشته شده و در کتابخانه امرای میلادی لارستان نگهداری میشده است. با فتح لار در سال ۱۰۱۰ هـ ق، نسخه به اصفهان منتقل شد و در ابتدا بخشی از مجموعه کتابخانه سلطنتی صفوی بود. پس از سقوط اصفهان و عزل شاه طهماسب دوم، نسخه در سال ۱۱۴۵ هـ ق توسط نادرشاه به کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد وقف شد.
*د.مجلس تیراندازی شمسالدین محمد لاری*
🔹در تذکره، سعد طبیب آشکارا ذکر کرده است که مجلس تیراندازی شمسالدین محمد لاری در آغاز محرم سال ۹۰۳ هـ.ق در محوطهای موسوم به «کهت رسته» برگزار شد، محوطهای که مخصوص رقابتهای تیراندازی بود. در این مجلس، هفت تیر پیشرو منتخب با سرعت و دقت استثنایی پرتاب شد و همه تیرها از میل پهلوان مرحوم شمسالدین بن عزالدین گذر کردند، موفقیتی که تا آن زمان در دیار لار سابقه نداشت.
🔹این رویداد سعد طبیب را بر آن داشت تا منشوری درباره مجلس تیراندازی نگارش کند. در پایان منشور، نویسنده از مخادیم، حضار، اکابر و ملوک کامکار درخواست کرده است تا با تصدیق و توشیح منشور، هم افتخار شمسالدین پهلوان را در طول حیاتش تثبیت کنند و هم تذکره و یادگاری برای بازماندگان، شاگردان و تلامذه بر جای بگذارند.
🔹منشور یادشده، هرچند مختصر است، نمونهای نادر و ارزشمند از منشورها و تصدیقنامههای یادگارنامهای است که پهلوانان و اهل فن برای نشان دادن مهارت خود در هنر خاص صادر میکردند؛ مشابه «اجازه»هایی که مدرسان مدارس دینی برای شاگردان خود صادر میکردند.
*ه. اسامی پهلوانان حاضر در مجلس تیراندازی*
🔹از اسامی پهلوانان و چهرههای حاضر در منشور میتوان به شمسالدین محمد بن محمود بن علی بن تاجالدین لاری، استاد قوامالدین عبدالله بن مبارک شاه ایجی، پهلوان حسامالدین ابراهیم ایجی، استاد حاجی محمد بن محمد ایجی، امیر علاءالملک بن جهانشاه بن مبشرخان و شاهزاده قطبالدین ابوالنصر مبشرخان اشاره کرد.
🔸بر این اساس، مجلس تیراندازی در زمان امارت علاءالملک میلادی (۸۸۳–۹۱۶ هـ ق) برگزار شد و حضور این پهلوانان و اعیان منطقه، تصویری ارزشمند از وضعیت خطه لار و دربار دودمان میلادیان در اوایل سده دهم هجری ارائه میدهد. همچنین این سند، دورنمایی از شرایط سیاسی ایران در دوره میانپرده تیموری–صفوی به دست میدهد.
☀️آفتاب لارستان
▫️ایتا: http://eitaa.com/aftablarestan1
🟨نکته: در برخی نوشتارهای منتشر شده به نظر می رسد اسامی و وقایع کتابت شده در این اثر خطی، مربوط به زمانهای دورتر و یا هم عصر مولف مزبور باشد که نیاز به تحقیق جامع دارد.
📸در برخی از نوشتارها هیچگونه نمایه ای از این کتابت خطی در اختیار پژوهش ادملاوند نیست.
🔴 به منظور حفظ حریم شخصی، انتشار نمایه یا اصالت سند و یا کتابت و یا نام دارنده ی این اسناد و کتابت به خودشان واگذار شده است.
⚠️معرفی اشخاص، به معنای تایید یا تبلیغ آنان نیست و هدف ما صرفا پژوهشی می باشد.
🟠با توجه به نسبی بودن علم تاریخ، این مطالب تا زمانی اعتبار دارد که سند اصیل و متقنی آن را نفی نکند.
در صورتی که اسناد جدید و دارای اصالتی به دست آید که با مطالب موجود در این پژوهش تعارض داشته باشد، نگارنده بدون هیچ گونه تعصبی ، آن را خواهد پذیرفت.
⚠️تمامی آثار [صوت، فیلم، نمایه، اسناد و نوشتار] منتشر شده در این صفحه تحت حمایت #نگارخانه_ادملا و یا #پژوهش_اِدمُلّاوَند | زیر مجموعه ی آوات قلمܐܡܝܕ صرفا فقط دارای #ارزش_پژوهشی هستند و ارزش قانونی دیگری ندارند.
𒇹𒂹𒄁𒇺 𒃀𒀀𒃀𒀀𒄹 𒁁𒈀𒃹 𒁀𒀀𒆺𒃹
🟡تمامی حقوق برای محسن داداش پور باکر محفوظ است.
─═༅𖣔❅ ⃟ ⃟ ﷽ ⃟ ⃟ ❅𖣔༅═─
📑#پژوهش_ادملاوند
@edmolavand
📚#آوات_قلمܐܡܝܕ
📡✦࿐჻ᭂ🇮🇷࿐჻𖣔༅═─